Moslima’s & miskramen.
Wil je hen als professional ook de beste zorg geven?
Hoe help je je islamitische cliënten met een miskraam optimaal?
Ongeveer 5% van de Nederlanders noemt zich moslim.
Dat zijn dus ook in jouw spreekkamer 1 op de 20 cliënten, gemiddeld. En natuurlijk zijn er, net als bij elke religie, verschillende stromingen en veel persoonlijke manieren van geloven.
Ik vraag me af of ik er in mijn nascholingen wel zorgvuldig genoeg mee omga. Of ik niet iets stoms zeg. Of ik niet de plank mis sla.
Kortom, ik wil er meer van weten. Ik doorloop een online cursus over interculturele rouwzorg. Heel interessant, maar nog niet toegespitst op miskramen of verlies in de zwangerschap.
Dus, ik ga in gesprek met Mustafa en met Senna. Ik ben heel dankbaar dat ze er tijd voor maken.
Wie zijn Mustafa en Senna?
- Mustafa Bulut is islamitisch geestelijk verzorger in het ETZ-ziekenhuis in Tilburg. En hij is één van de experts in het boek ‘Leven toevoegen aan de dagen’ van longarts Sander de Hosson. Aanrader, dit boek over palliatieve zorg. Mustafa is Turks van origine.
- Senna Worlanyoh is verloskundige bij praktijk Elle in Barendrecht. Senna is half Ghanees en half Nederlands. Ze is moslima.
In deze nieuwsbrief deel ik graag de 5 belangrijkste ontdekkingen uit mijn gesprekken met Senna en Mustafa. Met per aspect ook tips, hoe jij er in je spreekkamer mee kunt omgaan.
Moslima’s & miskramen: 5 cruciale aspecten
Aspect 1: Ik vs wij-cultuur
Mustafa en Senna noemen beide het verschil tussen de Nederlandse ik-cultuur en de wij-cultuur. Mustafa: ‘Omdat naar verwachting meer dan de helft van de wereldpopulatie een wij-cultuur heeft, is de kans groot dat dat ook voor moslims geldt. Terwijl bij de ik-cultuur de mening van de ander centraal staat, is dat bij de wij-cultuur de relatie met diegene.’
Je helpt je islamitische cliënt dus door haar systeem erbij te betrekken. Vaak is dat haar familie.
Tip: Een mooie vraag kan zijn aan je cliënt met een miskraam: ‘Zijn er mensen om je heen die belangrijk voor je zijn?’ Vraag dan ook door: ‘Welke rol hebben ze, hoe kunnen ze je tot steun zijn?’
De relatie met jou als zorgverlener is ook wezenlijk. Een islamitische cliënt wil voelen dat ze in goede handen is bij je. Dat gaat voorbij aan de medisch technische details. Heb dus aandacht voor jullie contact van mens tot mens.
Aspect 2: Maakbaarheid?
‘Nederland is een preventief land.’, vertelt Mustafa, ‘We lijken te denken dat het leven maakbaar is, we willen zoveel mogelijk narigheid voorkomen. Dit staat haaks op een uitgangspunt als: wat komt, dat komt.’
Mustafa geeft als tip: ‘Maak bijvoorbeeld bij een echo vooraf afspraken. ‘Wilt u alle risico’s en alle feiten weten?’ Je hebt namelijk ook het recht op niet-weten. Daar zijn we in Nederland nog niet zo aan gewend. Of misschien wil je wel helemaal geen echo?’
Hoe doen jullie dat in je praktijk of ziekenhuis? Is een echo toch een soort van ‘verplicht’ of leg je de keuze voor?
Aspect 3: Abortus?
Een abortus, het afbreken van de zwangerschap, is zelden te verenigen met het islamitische geloof. ‘Wat komt, dat komt,’ immers. Uitzondering is als het leven van de moeder in gevaar is. Dit kan het erg ingewikkeld maken voor islamitische vrouwen die een abortus hebben meegemaakt.
Staat een moslima voor de keuze om de zwangerschap misschien af te breken, omdat het kindje bijvoorbeeld afwijkingen heeft? Vraag dan bijvoorbeeld: ‘Welke mensen zijn belangrijk voor u om erbij te betrekken om een goede beslissing te kunnen nemen?’
Zie je een afbreking in de anamnese staan? Wees extra zorgvuldig in je woorden. Het woord ‘abortus’ kan al te veel zijn. Dat geldt trouwens voor ál je cliënten, abortus is vaak een beladen thema.
Reyhan werkt in een abortuskliniek, ze vult aan: ‘Abortus komt ook voor bij moslima’s en bij vrouwen die islamitisch zijn opgegroeid. In onze kliniek spreek ik regelmatig islamitische vrouwen waarbij niemand op de hoogte is van de abortus. Het is bijvoorbeeld een schande om zwanger te zijn als je nog niet getrouwd bent. Deze vrouwen willen graag iemand in vertrouwen nemen over hun abortus, maar ze zijn bang om hun familie te verliezen als het uitkomt. Of bang dat de islamitische maatschappij ze de rug toekeert. Welk verlies is dan groter? Je zwangerschap of je familie? Ik wil er juist dan ook voor ze zijn.’
Wil je suggesties voor toegankelijke vragen om te stellen rond abortus? Volg mijn eendaagse KNOV-geaccrediteerde nascholing ‘Vrouwen met een abortus provocatus goed begeleiden’.
Aspect 4: Overleden kindje niet aanraken
Een uitstapje naar verlies iets later in de zwangerschap: tegenwoordig raden we ouders aan om hun overleden kindje te bekijken, vast te houden en er foto’s van te laten maken. In mijn nascholingen hoor ik geregeld praktijkvoorbeelden van ouders die dat absoluut niet willen. Zorgprofessionals vinden dat vaak erg lastig.
Mustafa geeft een mogelijke verklaring: ‘Vanuit de islam willen ouders de zielenreis van hun kindje niet in de weg zitten.’
Wat een liefdevolle gedachte.
Senna heeft zich als verloskundige extra verdiept in wat de islam zegt over zwangerschappen: ‘Volgens één stroming van de islam treedt de ziel op de 120e dag het kindje binnen. Sommige stromingen gaan uit van de 40e dag. Of de 80e dag. Ná die dag moet er een volwaardige uitvaart zijn. Voor die termijn wordt het prille kindje vaak meteen begraven.’
Wat kun je hiermee? Laten we accepteren dat niet alle ouders even gedetailleerd of uitgebreid afscheid willen nemen van hun prille kindje. Juist vanuit de intentie het beste te doen voor hun kindje.
Aspect 5: Echofoto
Mustafa: ‘Dit idee van de zielenreis speelt ook bij verlies vroeg in de zwangerschap. Hoe meer je afweet van de dood van je kindje, des te meer verdriet er kan optreden, waardoor je de ziel van je kindje in de weg kan zitten. Heel specifiek: een echofoto is het vasthouden van het moment, terwijl in de rouwverwerking het kind wordt toevertrouwd aan God, waar de ouders hem of haar in het leven na de dood hopelijk weer zullen ontmoeten. Het verlangen naar dat moment staat dus bóven de echofoto van het wereldse leven.’
Senna: ‘Moslima’s in Nederland leven in beide culturen, dat maakt het soms wat minder zwart-wit. Een echofoto kan ook later in het proces heel belangrijk zijn om met het verlies om te gaan. Daarom geven we ‘m toch altijd mee, in een dichte envelop. Mensen kunnen dan zelf bepalen of ze er naar kijken.’
Mooie oplossing.
Hoe gaat Rachida om met haar miskraam?
Het geloof kan helpen om een miskraam draaglijker te maken. Senna vertelt over haar cliënt Rachida*. ‘Rachida kreeg slecht nieuws bij de echo: ze zou een miskraam krijgen. Maar ze worstelt niet met schuldgevoel of met de waarom-vraag. Rachida vindt rust in haar geloof. Ze zegt: ‘Alles staat geschreven, het had zo moeten zijn. We hebben er vrede mee.’’
Maar dit is dus zeker niet voor elke moslima zo. Ook niet voor vrouwen met een ander geloof, trouwens.
Senna: ‘Soms zegt je gevoel iets anders dan je religie. Dat kan ingewikkeld zijn voor je cliënt, bijvoorbeeld als ze heel verdrietig is om haar miskraam. Je hoeft dat als professional niet op te lossen. Beter stel je een vraag, bijvoorbeeld: ‘Hoe is dit voor jou, vertel eens?’ of ‘Heb je binnen je geloof iemand met wie je het erover kunt hebben?’
Verwijs niet per se door naar je islamitische collega. Jij kunt zelf ook veel betekenen. Stel open vragen en ga in gesprek van mens tot mens.’
Senna, welke tip zou jij nog geven aan verloskundigen, echoscopisten & gynaecologen?
‘Het is goed om religie mee te nemen in het gesprek, maar laten we vooral naar individuen blijven kijken. Benader iedere situatie met een open houding. Laat de mensen aangeven of de religie meespeelt in dit stukje van hun leven, of juist niet.’
‘En,’ vult Senna aan, ‘ik volgde je nascholing ‘Vrouwen met een miskraam goed begeleiden’. Die is heel waardevol om goede zorg te bieden, ook aan moslima’s met miskramen. Juist omdat jij in je scholing zo zorgvuldig aansluit op de specifieke beleving van elke cliënt.’
Wat goed om te horen, fijn.
Dus, schrijf je meteen in voor de nascholing, voor alle do’s & dont’s, handige zinnen en goede vragen. Welkom!
Tot slot, heb je aanvullingen bij dit artikel? Misschien tips voor een boek, website of artikel over goede (miskraam)zorg aan islamitische mensen? Of een best practice uit eigen ervaring?
Dan zou ik het erg waarderen als je me dat wilt laten weten. Dank alvast!
